Để một cổ phần có thể được giao dịch trên sàn cần qua công đoạn lưu ký. Vậy chứng khoán lưu ký là gì, nếu chưa lưu ký có giao dịch trên thị trường được không? Về cơ bản việc chuyển nhượng, cầm cố hay mua bán các chứng khoán lưu ký khá dễ dàng. Hiện nay có các hệ thống lưu ký chứng khoán và các nguyên tắc lưu ký được quy định rõ ràng. Mỗi cổ đông khi tiến hành giao dịch qua sàn chứng khoán đều phải trải qua công việc này.
Tìm hiểu chứng khoán lưu ký là gì?
Chứng khoán lưu ký bản chất là một loại chứng khoán được ký gửi thuộc hệ thống lưu ký chứng khoán. Đây là một loại giấy tờ chứng minh quyền sở hữu hợp pháp, sau khi lưu ký chứng khoán mới được giao dịch trên thị trường. Chúng thường tồn tại dưới dạng điện tử, nhà đầu tư mở tài khoản ở công ty nào thì sẽ được tích hợp vào đó.
Hệ thống lưu ký chứng khoán hiện nay có Trung tâm lưu ký chứng khoán Việt Nam, viết tắt VSD. Và các thành viên lưu ký chứng khoán như ngân hàng thương mại, công ty chứng khoán,… Các nhà đầu tư thông qua các thành viên lưu ký để lưu ký chứng khoán. Chứng khoán đã được lưu ký thuộc quyền sở hữu của nhà đầu tư và ghi nhận trong tài khoản của họ. Từ đó tài khoản của các nhà đầu tư không cần trao tay các chứng chỉ, giấy tờ mà vẫn được ghi tăng/ giảm. Nói cách khác chính là mã cổ phiếu mà nhà đầu tư hiện đang sở hữu. Họ vẫn có quyền tham gia đại hội cổ đông, nhận cổ tức,… tuy nhiên được thực hiện trên cơ sở đại lý. Đây là chứng khoán mua/ bán hàng ngày trên sàn thông qua trung tâm lưu ký chứng khoán. Tổng số chứng khoán hiện đang niêm yết trên thị trường bao gồm cả chứng khoán đã lưu ký và chưa lưu ký. Tại thông tư 05/2015/TT-BTC điều 25 có một số nguyên tắc lưu ký chứng khoán và tái lưu ký chứng khoán.
Việc giao dịch chứng khoán chưa lưu ký có thực hiện được không?
Nhiều nhà đầu tư mua cổ phần của công ty chưa niêm yết để thu lợi nhuận khủng khi được đưa lên sàn. Đây là lựa chọn khá thông minh vì có nhiều người đã thu được khoản lãi lớn. Tuy nhiên những cổ phần đó là các chứng khoán chưa lưu ký. Khi mua các nhà đầu tư chỉ được cung cấp giấy tờ chứng minh quyền sở hữu và sổ cổ đông. Đây là cuốn sổ/ giấy chứng nhận nhằm xác minh số vốn góp của cổ đông vào vốn điều lệ của công ty.
Nếu công ty chưa đăng ký lưu ký tại Trung tâm lưu ký chứng khoán Việt Nam hoặc chưa phải công ty đại chúng. Thì cổ phần chưa lên sàn nhà đầu tư vẫn giao dịch được qua công ty đó. Hơn nữa tương tự như chứng khoán lưu ký, nhà đầu tư cũng có các quyền lợi, cổ tức,…
Trường hợp công ty đã đăng ký lưu ký với Trung tâm lưu ký chứng khoán Việt Nam và được cấp mã chứng khoán. Nhà đầu tư không thể thông qua giấy tờ chứng minh quyền sở hữu/ sổ cổ đông để giao dịch. Mà phải bắt buộc chuyển sang chứng khoán đã lưu ký mới có thể tiến hành mua bán. Vậy quá trình chuyển sang chứng khoán lưu ký như thế nào, có dễ dàng không?
Quá trình thực hiện chuyển chứng khoán lưu ký và biểu phí
Trước kia, theo quy định các nhà đầu tư chỉ được lưu ký tại các thành viên lưu ký tại Việt Nam. Tuy nhiên sau khi đổi mới có thể thực hiện lưu ký tại bất kỳ thành viên lưu ký nào. Trải qua 3 bước đơn giản là có thể thực hiện lưu ký chứng khoán.
Bước 1: Đầu tiên tại các công ty chứng khoán, nhà đầu tư tiến hành mở tài khoản chứng khoán.
Bước 2: Cung cấp giấy tờ chứng minh quyền sở hữu cho nhân viên hỗ trợ (hồ sơ liên quan) cùng với CMND/ CCCD. Thông tin trên 2 loại giấy tờ này cần có sự trùng khớp mới lưu ký được. Họ sẽ theo quy trình tiến hành và cung cấp tên tài khoản và số lượng chứng khoán.
Bước 3: Hoàn thành quá trình lưu ký. Nhà đầu tư có thể dùng để giao dịch, cầm cố trên sàn giao dịch một cách an toàn.
Việc chuyển thành chứng khoán lưu ký cũng mất một khoản phí và được gọi là phí lưu ký chứng khoán. Trung tâm lưu ký sẽ thu khoản phí này thông qua công ty chứng khoán, đây cũng là phí nhằm bảo hiểm tài sản. Phí lưu ký chứng khoán chủ yếu đánh vào chứng khoán đã lưu ký đối với cổ đông lớn, cổ đông nội bộ, cổ đông nhà nước,… Khi đầu tư chứng khoán, đây là một khoản phí phụ không đáng kể. Đối với cổ đông nhỏ lẻ thì khoản phí này bỏ ra để kiểm tra sự quản lý của công ty chứng khoán.
Qua đây chúng ta nắm được chứng khoán lưu ký là gì và cách chuyển chứng khoán lưu ký. Việc chuyển đổi này không quá khó khăn và mất một khoản phí phụ nhỏ. Xét về lâu dài thì đây là khoản phí nhất định, đi kèm theo đó là các nguyên tắc được Bộ Tài chính quy định rõ ràng.
